Posted by 
Emre ERGÜL
Meteorolog Edward N. Lorenz’in “Kelebek etkisi”ni anlatmak için kullandığı cümleyi duymuşsunuzdur: ”Amazon Ormanları’nda bir kelebeğin kanat çırpması, ABD’de fırtına kopmasına neden olabilir.” Emtia dünyasında da bu aralar benzer bir durum yaşanıyor… Orta Amerika ülkelerinden Panama’da hükümetle Kanada merkezli bir maden şirketinin gerilimi, bakır fiyatlarına tarihi artış yaşattı.
4.5 milyon nüfuslu ülkenin derdi, bir anda tüm dünyayı gerdi. Uluslararası haber ajansı Bloomberg bu ilginç haberi “Panama ormanındaki büyük bir maden işletmesinin kapatılması, dünyanın bakır sıkıntısı çekmesinin temel nedenleri arasında yer alıyor” diye sunarken; Business Insider, “Panama’daki 10 milyar dolarlık bakır madeni kasım ayından bu yana atıl durumda ve metal fiyatının artmasının nedenlerinden biri de bu” diye manşet attı…
Kaseti 2013 yılına geri saralım… Kanada merkezli First Quantum adlı şirket, “üreticinin yararına olan eski bir vergi anlaşması” ile 10 milyar dolarlık bir yatırım olan Cobre Panama’nın işletmesini devraldı. Bu anlaşma ülke hükümetine çok az getiri sağladı, ulusal öfkeyi ateşledi ve yıllarca süren müzakere ve açmazlara yol açtı. Sorun 2020’lerin başında çözülmüş olsa da, COVID döneminin ekonomik koşulları Panamalılar arasında madene, özellikle de Suntracs adlı sendikaya yönelik öfkeyi artırdı.
Grup, işçi sorunlarını göz önünde bulundurarak Cobre Panama’ya karşı protestolara öncülük etti ve sivil huzursuzluk patlak verdi. Panama hükümeti de madencileri yakından ilgilendiren bir vergi artışı isteyince, ülke geçen yılın ikinci yarısında referanduma gitti! Çıkan sonuç üzerine First Quantum, Kasım 2023’te Cobre Panama’nın kapısına kilit vurdu, tüm çalışmaları durdurdu.
Madende yılda 5 milyon EV’ye yetecek mineral çıkartılıyor
Cobre Panama’yı bir tanıyalım: Başkentin 120 kilometre ötesinde 4 ayrı kazı alandan oluşan bu devasa maden merkezi, dünyada “2010 yılından bu yana açılan en büyük bakır madeni” olarak anılıyor. Bloomberg’e göre maden, dünya bakır ihtiyacının yüzde 1.5’ini karşılıyor. Bir diğer değişle maden, her yıl 5 milyon elektrikli araç üretmeye yetecek kadar mineral üretebiliyor. Bu duruma üretim açığı da eklenince metal cevherinin spot fiyatı yüzde 11’den fazla arttı. Business Insider, “Bu, genişleyen arz-talep dengesizliğinin bir sonucudur: Endüstriler madeni yeşil enerji projeleri için güvence altına almak için yarışırken, madenciler hızla geride kalıyor” yorumu yaptı.